میراث داوینچی در ایتالیا؛ پانصد سال پس از مرگ هنرمند - تور ایران

برای دیدن شاهکارهای تاریخ اروپا با تور ایتالیا همراه شوید.

جورجو وازاری، در زندگینامه لئوناردو داوینچی که 30 سال پس از مرگ این هنرمند در سال 1519 نوشته شده است، می گوید داوینچی از چنان نبوغی برخوردار بود که هرچه به ذهنش می رسید، به راحتی در انجام آن تبحر می یافت. پانصد سال پس از مرگ این هنرمند، موزه لوور پاریس، نمایشگاه پربازدید لئوناردو داوینچی را برگزار کرد و بدون تردید، موردتوجه همگان قرارگرفتن خود را در زمان حال، مدیون این نمایشگاه است. چیره دستی اندیشمندانه داوینچی که در نقاشی ها و طراحی ها به علاوه پژوهش های علمی و الگوهای معماری و مهندسی وی کرد پیدا می نماید، موجب برپایی نمایشگاه های فراوانی شده است که برای بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایتالیا برگزار می شوند. ایتالیایی ها همچنان به خاطر این هنرمند شهیر به خود می بالند و مدعی میراث وی هستند.

زمانی که موزه لوور، به عنوان بزرگ ترین مجموعه دار نقاشی های داوینچی در دنیا، آغاز برگزاری جشن های یادبودی برای داوینچی به مناسبت پانصدمین سال مرگ وی کرد، غرور ایتالیایی ها خدشه دار شد. اما پس از چندین کشمکش بین دو کشور، امانوئل مکرون و سرجیو ماتارلا، روسای جمهور فرانسه و ایتالیا در مراسمی رسمی در آمبواز (همان محلی که داوینچی در آن درگذشت) در فرانسه به دیدار هم شتافتند و به همراه هم بر سر مزار این هنرمند حاضر شدند. در میانه این چشم وهم چشمی ها، غرور هیچ شهری به اندازه وینچی لگدمال نشد؛ شهری کوچک در توسکانی که در فاصله 17 مایلی در سمت غرب فلورانس قرار گرفته است و داوینچی در تاریخ 15 آوریل سال 1452 در آن به دنیا آمد. او پسر سِر پیرو داوینچی، دفترداری از طبقه ثروتمند جامعه، و یک دختر روستایی محلی به نام کاترین بود.

روح داوینچی را می توان همه جا، در میان دیوارهای شهر کوچک وینچی، احساس کرد. چراکه هنرمندان معاصر به رویاهای خود جامه واقعیت پوشانده اند و ایده هایش را از نو آفریده اند. مجسمه ای سه بعدی از طراحی مرد ویترویوسی، اثر داوینچی، در میدان اصلی شهر واقع در بخش تاریخی آن، آشکارا به چشم می خورد. در بخش دیگری نیز، اسبی برنزی با الهام از یکی از مدل های داوینچی به چشم می خورد که او آن را برای خاندان اسفورزا در میلان ساخت، اما هیچ وقت فرصت تکمیلش را نیافت. سایر فضاهای شهری وینچی نیز به همین منوال و توسط هنرمندان بسیاری به آثاری برگرفته از طراحی های داوینچی آراسته شده است.

اطلاعات دقیقی از زادگاه واقعی داوینچی در دست نیست. اما آنطور که والترآیزاکسون در زندگینامه داوینچی (2017) می گوید، اسطوره و صنعت گردشگری محلی در کلبه ای سنگین در دهکده آنچیانو، در فاصله دو مایلی از وینچی، به دنیا آمد که این کلبه، اکنون به موزه ای کوچک بدل شده است. پالازو گودی (Palazzo Guidi)، یکی از سالن های موزه لئوناردو داوینچی (Leonardo da Vinci Museum) در شهر وینچی، تا ژانویه آینده میزبان نمایشگاهی درباره هویت داوینچی و رابطه وی با شهر مادریش خواهد بود.

قسمتی از موزه داوینچی در شهر وینچی به کاوش درباره اولین طراحی این هنرمند می پردازد که منظره ای متعلق به پنجم اوت سال 1473 است و شیفتگی وی نسبت به طبیعت را ثابت می نماید. اصل این اثر (رونوشت آن در این نمایشگاه به نمایش در آمده است) متعلق به گالری اوفیتزی (Uffizi Galleries) است و همراه با مرد ویترویوسی داوینچی برای نمایش به موزه لوور به امانت داده شده اند. مرد ویترویوسی داوینچی از لحاظ شهرت از تابلوی معروف مونا لیزا چیزی کم ندارد و در گالری آموزشگاه (Accademia Galleries) در شرایطی کنترل شده نگهداری می گردد.

تمرکز موزه فوق روی آثاری است که علاقه داوینچی را به علم، معماری و مهندسی نشان می دهد و چند مدل مختلف از جمله جنگ افزارهای مختلف و ماشین های پرنده را شامل می گردد. این مدل ها در سال 1952 ساخته شده اند و برای پانصدمین سالگرد مرگ او به نمایش درآمده اند. بخش های دیگر موزه مربوط به اپتیک، آناتومی، ساعت های مکانیکی، مطالعه آب و علم هندسه است.

در سال های دهه 1460، داوینچی شهر وینچی را ترک کرد تا به فلورانس برود و با پدرش زندگی کند. چون او حاصل ازدواج رسمی پدرش نبود، نمی توانست شغل دفترداری را که کسب وکار خانوادگی آن ها بود را تصاحب کند و بنابراین، ابتدا به مدرسه ای فرستاده شد تا ریاضیات بیاموزد. وازاری در کتاب خود نوشته است که لئوناردوی نوجوان توانست به سرعت از معلم خود در علم ریاضی جلو بزند. او در همان سنین به عنوان دستیار آندرئا دل وروکیو، مهندس و هنرمند ساکن فلورانس، انتخاب شد.

در سال های میانی دهه 1470، داوینچی شمایل فرشته ای را در سمت چپ غسل تعمید مسیح وروکیو کشید. تابلوی عید بشارت داوینچی که متعلق به کلیسای مونت الیویتو است نیز مربوط به همان سال ها است. هر دو تابلو اکنون روی یکی از دیوارهای اوفیتزی آویزان هستند و در کنار آن ها، تابلوی ستایش مغ (یا نیایش مغ) واقع شده است که داوینچی آن را پس از نقل مکان به میلان در سال 1482 نیمه تمام رها کرد. موزه اوفیتزی از امانت دادن این آثار به موزه لوور خودداری و علت این کار را، آسیب پذیری آن ها عنوان نموده است.

اولین اقامت داوینچی در میلان 17 سال به طول انجامید. آن موقع زمامداری این شهر به عهده لودوویکو اسفورزا (Ludovico Sforza) بود؛ همان شاهزاده ای که برای خلق آثار مختلف داوینچی را به دربارش دعوت و از او حمایت کرد کرد. پیش نویس معرفی نامه داوینچی به لودوویکو در گالری آمبروزیانا (Pinacoteca Ambrosiana gallery) در میلان در معرض دید همگان واقع شده است. او در این نامه خود را یک مهندس نظامی کارکشته معرفی می نماید که قادر به طراحی سلاح هایی است که وحشت زیادی را به دشمت مستولی خواهد نمود. او درباره مهارت های دیگری که در زمینه مجسمه سازی و نقاشی دارد، در بخش دیگری صحبت می نماید. همچنین، این وعده را می دهد که اسبی برنزی را به پاس شکوه جاودانه و افتخار ابدی خاندان اسفورزا تقدیم کند. در حدود پانصد سال پس از این نامه، نسخه ای مدرن از اسب مذکور در میدان مسابقات میلان نصب شده است. این در حالی است که خیلی از ساکنان این شهر ترجیح می دهند این اسب به محل بهتری با شرایط مناسب تر انتقال یابد.

نابغه توسکان، دیوارنگاره شام آخر را به درخواست لودوویکو و در سالن غذاخوری صومعه سانتا ماریا دله گرتزیه (monastery of Santa Maria delle Grazie) کشید. یکی دیگر از کارهایی که داوینچی برای لودوویکو انجام داد، نقاشی سالا دله اسه (اتاق برج ها) در قصر اسفورزا (Sforza Castle) است. قصر اسفورزا قلعه ای است که خاندان حاکم میلان در آن ساکن بود و در حال حاضر به موزه تبدیل شده است. در میان آثار مختلفی که داوینچی خلق نموده است، این ها تنها نقاشی های دیواری شناخته شده ای هستند که تا به امروز حفظ شده اند. سالا دله اسه هم اکنون در دست بازسازی است و از سال 2013 تاکنون به روی عموم بسته بوده است. اما به مناسبت پانصدمین سال مرگ خالقش، این اثر با استفاده از نمایشی چند رسانه ای که در بینندگان را به سال های اولیه زندگی داوینچی در میلان می برد، در معرض تماشای همگان قرار داده شد.

زمانی داوینچی کلیسای سانسپولکروی میلان (Church of San Sepolcro) را مرکز واقعی میلان نامیده بود. در حال حاضر، این کلیسا به کتابخانه و گالری هنری آمبروزیانا ملحق شده است. این کتابخانه در سال 1607 و توسط کاردینال فدریکو بورومئو (Cardinal Federico Borromeo) احداث شد و یکی از مهم ترین جاهای دیدنی ایتالیا است که در تور ایتالیا حتما باید از آن بازدید کرد. برای آشنایی با سایر کارهایی که حتما باید در سفر به ایتالیا انجام داد، به مجله گردشگری خبرنگاران مراجعه کنید.

تابلوی نقاشی پرتره موسیقی دان، اثر دیگری از داوینچی که اکنون در موزه لوور به نمایش در آمده است، به همراه 29 طراحی دیگر و همچنین، 1119 برگه ای که روی هم رفته مجموعه 12 جلدی قوانین آتلانتیک را تشکیل می دهند، نیز متعلق به آمبروزیانا هستند. کتاب قوانین آتلانتیک را شاید بتوان مهم ترین اثر در میان این آثار دانست؛ این اثر بزرگ ترین مجموعه از دست نوشته های داوینچی است که پس از مرگ وی جمع آوری شده اند. همواره چند برگ از این مجموعه در آمبروزیانا در معرض دید تماشاگران واقع شده است.

موزه ملی علوم و فناوری لئوناردو داوینچی (National Museum of Science and Technology Leonardo da Vinci) در سال 1953 با هدف نمایش ماکت ها و مدل هایی برگرفته از ابداعات و اختراعات داوینچی افتتاح شد. این کار به مناسبت پانصدمین سال تولد وی انجام شد. 70 سال است که موزه ملی علوم و فناوری لئوناردو داوینچی چندین نسل از دانش آموزان ایتالیایی را مسحور هنر داوینچی نموده و سال جاری هم به مناسبت پانصدمین سالگرد مرگ داوینچی، یک بار دیگر اقدام به برپایی دوباره گالری هایی از آثار مربوط به داوینچی نموده است. هدف از این کار را معرفی این هنرمند با توجه به دورانی که در آن می زیست، اعلام نموده اند.

کلودیو جیورجیونه (Claudio Giorgione)، مدیر و جمع آوری کننده آثار برای گالری های جدید، می گوید:

می خواهیم لئوناردو را در دوران تاریخی خود بکاویم. می خواهیم داستان این شکوه را با وضوح بیشتری روایت کنیم.

به عقیده جیورجیونه، داوینچی باید عاری از صفات افسانه ای که به وی نسبت داده شده است، به مردم شناسانده گردد.

داوینچی، میلان را در سال 1499 ترک کرد و سال 1506، دوباره به آنجا بازگشت. سپس، باز هم میلان را ترک کرد و در مدت هفت سال، به شهرهای دیگری مانند پارما، فلورانس، مانتوا، ونیز، پاویا و چندین شهر دیگر سفر کرد و پایان در سال 1513 و مدت کوتاهی پس از آنکه جیووانی دی مدیچی به عنوان پاپ لئون دهم انتخاب شد، به رم رفت. او در رم در عمارتی در ویلا بلودیر (Villa Belvedere)، اقامتگاه تابستانی پاپ، اسکان داده شد. واتیکان، تنها نقاشی که داوینچی در رم خلق کرد را در اختیار دارد. این اثر، تابلوی سنت ژروم نام دارد و برای نمایش در مراسم پانصدمین سالگرد مرگ داوینچی، به موزه لوور قرض داده شده است.

اقامت داوینچی در رم با برگزاری نمایشگاه های مختلف در آموزشگاه ملی دای لینچی (National Academy dei Lincei) جشن گرفته شد. یکی از این نمایشگاه ها در پالازو کروسینی (Palazzo Corsini) به نمایش کتاب هایی مشغول است که متعلق به داوینچی بود. او درحدود 200 جلد کتاب در کتابخانه خود نگاه می داشت و جالب است که گفته گردد او، به مرد بدون حروف معروف است. چراکه از آموزش کلاسیک بهره ای نبرده بود.

در تمام طول جهت جاده به سمت ویلا فارنسینا (Villa Farnesina)، که نقاشی دیواری معروف گالاتئای رافائل در آن واقع شده است، نمایشگاهی برپا شده است که به واکاوی تاثیرگذاری آثار داوینچی و میراث وی در رم می پردازد. در همین حین، نمایشگاه دیگری نیز به نام نمایشگاه غیرممکن ها شامل رونوشت هایی دیجیتال در اندازه های واقعی از همه نقاشی های منتسب به داوینچی و نیز، بازسازی خیالی از کارگاه وی در بلویدار است. اما، به طور یقین، جالب ترین نمایشگاهی که در این زمینه برپا شده است، نمایشگاه لئوناردو در آثار ترجمه است که تکثیر و ترویج تحقیقات داوینچی در قرن نوزدهم را موضوع کار خود قرار داده است.

نمایشگاه فوق، آثاری از لوئیجی کالاماتا (Luigi Calamatta) را نیز به نمایش گذاشته است. کالاماتا (زمان تولد 1801؛ زمان مرگ 1869)، هنرمندی ایتالیایی است که به خاطر کپی شاهکارهای معروف هنری و حکاکی آن ها معروف است. او در سال 1822 به پاریس نقل مکان کرد و به لطف دوستی با ژان اگوست دومینیک انگر (Jean Auguste Dominique Ingres) از نقاشان نئوکلاسیک فرانسوی، اجازه حکاکی از روی پرکرشمه ترین اثر داوینچی، یعنی تابلوی نقاشی مونا لیزا، را به دست آورد. این اثر، اسیر شهرت فراگیر خود شد و اکنون در موزه لوور نگهداری می گردد. این اثر، کاری پرکار و طاقت فرسا بود که فراوری آن از 1826 تا 1854 ادامه یافت. اولین بار، این اثر در سال 1855 و در نمایشگاه دنیای پاریس (Universal Exhibition of Paris) به نمایش درآمد.