اضافه وزن بچه ها چقدر مهم است و برای کنترل آن چه باید کرد؟
به گزارش تور ایران، چاقی و اضافه وزن بچه ها موضوعی است که در چند دهه اخیر با توجه به تغییراتی در هنجارهای اجتماعی، سبک زندگی و عوامل محیطی، توجه زیادی را به خود جلب نموده است. طبق آمار سازمان دنیای بهداشت (WHO) در سال 2020، تقریباً 39 میلیون کودک زیر پنج سال تحت تأثیر اضافه وزن یا چاقی قرار داشتند. این آمار نگران کننده نه تنها نشان دهنده یک بحران در سلامت عمومی دنیا است، بلکه سؤالات متعددی را در خصوص پیامدهای اجتماعی، عاطفی و روانی برای این دسته از بچه ها مطرح می نماید. در ادامه مطلب در خصوص اضافه وزن بچه ها با ما همراه باشید.
اضافه وزن بچه ها چه زمانی رخ می دهد؟
زمانی که بچه ها نسبت به مقداری از انرژی که در فعالیت های خود مصرف می نمایند، انرژی بیشتری از غذا و نوشیدنی دریافت نمایند، ممکن است دچار اضافه وزن شوند.
بچه ها دارای اضافه وزن، در بزرگسالی بیشتر در معرض اضافه وزن قرار خواهند داشت. این امر می تواند منجر به ایجاد عوارض طولانی مدت مانند دیابت نوع 2 گردد. ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و سطح فعالیت بچه ها می تواند به آن ها یاری کند تا به وزن سالم برسند.
اضافه وزن بچه ها و شاخص توده بدنی (BMI)
برای درک مسائل مربوط به اضافه وزن بچه ها، بهتر است ابتدا با شاخص توده بدن (BMI) آشنا شویم. متخصصان از BMI (مخفف Body Mass Index یا شاخص توده بدنی) به عنوان ابزاری برای سنجش سلامت وزنی افراد با توجه به سن، وزن و قد آن ها استفاده می نمایند. محاسبه BMI برای بچه ها به علت تفاوت در مسیرهای رشدی آن ها کمی فرق دارد. BMI به طور کلی فرمول ساده ای دارد. وزن فرد را بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد او بر حسب متر (kg/m²) تقسیم کنید. با این حال، از آن جایی که بدن بچه ها دچار تغییرات سریع می گردد، برای ارزیابی این که آیا در محدوده وزنی مناسب قرار دارند یا خیر، از صدک های BMI مخصوص سن و جنس در بچه ها استفاده می گردد.
استفاده از BMI به متخصصان این امکان را می دهد تا بچه ها را به دسته هایی مانند لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق طبقه بندی نمایند. بااین حال، تفسیر این دسته بندی ها باید با توجه به الگوهای رشد، سبک زندگی و محیط زندگی منحصربه فرد کودک سنجیده گردد. بنابراین، هرچند BMI یک ابزار غربالگری مفید به شمار می رود، اما معیاری جامع برای سنجش سلامت بدن نیست. علاوه بر اینکه این شاخص، تفاوتی بین عضله و چربی قائل نمی گردد، عواملی مانند پیشینه خانوادگی و عادات غذایی را نیز باید برای ارزیابی جامع تر در نظر گرفت.
جدول شرایط وزنی بچه ها
| سن | قد (cm) | وزن (kg) | BMI | شرایط |
| 2 تا 3 سال | 85 تا 95 | 12 تا 16 | 14.0 تا 17.6 | لاغر تا نرمال |
| 3 تا 5 سال | 95 تا 110 | 15 تا 23 | 13.5 تا 21.1 | نرمال تا اضافه وزن |
| 5 تا 7 سال | 110 تا 125 | 20 تا 30 | 15.9 تا 22.5 | نرمال تا چاق |
| 7 تا 9 سال | 125 تا 140 | 25 تا 40 | 17.1 تا 24.2 | نرمال تا چاق |
| 9 تا 11 سال | 140 تا 155 | 30 تا 50 | 18.2 تا 27.2 | نرمال تا چاق |
| 11 تا 13 سال | 150 تا 165 | 35 تا 60 | 19.5 تا 28.6 | نرمال تا چاق |
| 13 تا 15 سال | 155 تا 170 | 40 تا 70 | 21.0 تا 30.1 | نرمال تا چاق |
| 15 تا 17 سال | 165 تا 180 | 45 تا 85 | 22.5 تا 31.6 | نرمال تا چاق |
| 17 تا 19 سال | 170 تا 185 | 55 تا 95 | 24.4تا 34.5 | نرمال تا چاق |
دلایل اضافه وزن بچه ها
اضافه وزن بچه ها ممکن است به دلایل مختلف و متنوعی رخ دهد. این دلایل چند وجهی هستند و شامل سبک زندگی، تأثیرات محیطی، ملاحظات اجتماعی مالی و حتی استعدادهای ژنتیکی کودک می شوند.
کم تحرکی
کم تحرکی یکی از مهم ترین عواملی است که در اضافه وزن بچه ها نقش دارد. بچه ها در حال حاضر زمان زیادی را با دستگاه های دیجیتالی مانند تبلت، رایانه، گوشی هوشمند و کنسول بازی سپری می نمایند که اغلب به تحرک بدنی خاصی احتیاج ندارد. این کم تحرکی با دریافت کالری بیشتر و کاهش مصرف انرژی همراه است. ترکیب این دو معمولاً منجر به افزایش وزن می شوند. کودک یا نوجوان خود را تشویق کنید که حداقل 60 دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشد.
علاوه براین، بخش آموزش نقش مهمی در این موضوع دارد. با کاهش زمان استراحت و کلاس های تربیت بدنی در مدارس، بچه ها فرصت کمتری برای انجام فعالیت های بدنی در طول روز دارند. فعالیت بدنی منظم نه تنها برای جلوگیری از افزایش وزن بلکه برای ارتقای رشد شناختی و رفاه عاطفی بچه ها نیز لازم است. مدارسی که محیط های یادگیری فعال را در اولویت قرار می دهند، موجب ترویج رفتارهای سالم تری در بین دانش آموزان می شوند.
رژیم غذایی نامناسب
یکی دیگر از عوامل اساسی که موجب اضافه وزن در دوران کودکی می گردد، داشتن رژیم غذایی نامناسب است. مصرف غذاهای فرآوری شده و سرشار از قند، نمک و چربی های ناسالم، عادات غذایی ناسالم را در بین بچه ها به امری عادی تبدیل نموده است. این مواد غذایی پرکالری که در همه جا یافت می شوند، به گونه ای طراحی شده اند که برای جوانه های چشایی مجذوب کننده باشند. این مواد غذایی معمولاً ارزش تغذیه ای پایینی دارند و باعث می گردد بچه ها بیش از حد لازم غذا مصرف نمایند که منجر به افزایش وزن خواهد شد.
در بسیاری از خانواده ها مصرف بیش از حد غذاهای آماده و فست فودها نیز افزایش یافته که ناشی از عواملی مانند مشغله کاری و مهارت ناکافی والدین در آشپزی است. در این میان، بچه ها به طور ناآگاهانه الگوهای تغذیه ای ناسالم را فراگرفته و اغلب میان وعده های مضر، نوشابه ها و فست فودها را نسبت به میوه ها و سبزیجات ترجیح می دهند. بنابراین، ایجاد عادات غذایی سالم از سنین جوانی بسیار مهم است. زیرا تغییر این الگوها در مراحل بعدی زندگی دشوارتر خواهد شد.
تأثیرات محیط و عوامل اجتماعی مالی
عوامل اجتماعی و مالی باعث می گردد که بعضی از خانواده ها نتوانند همه نوع غذایی تهیه نمایند. در نتیجه، تمایل به مصرف غذاهایی مانند وعده های غذایی منجمد، نان و کلوچه پیدا می نمایند که به سرعت فاسد نمی شوند. در این خانواده ها ممکن است دسترسی به غذاهای تازه، گوشت و سایر پروتئین ها و غلات کامل محدود باشد. بعلاوه ممکن است دسترسی به مکان های امنی برای فعالیت های حرکتی و تفریح بچه ها نداشته باشند. همه این عواملی که ذکر شد، تأثیر زیادی بر اضافه وزن بچه ها دارند.
خواندنی ها
چرا کودک من همواره گرسنه است؟
عوامل روانی
استرس شخصی و استرس خانوادگی می تواند خطر اضافه وزن بچه ها را افزایش دهد. استرس مداوم باعث می گردد بدن مقادیر زیادی هورمون مانند کورتیزول بسازد. سطوح بالای این هورمون ها می تواند باعث افزایش احساس گرسنگی در کودک گردد. به این ترتیب کودک هوس خوردن غذاهایی را می نماید که دارای مقدار زیادی چربی و قند هستند. این رفتار می تواند منجر به پرخوری و خوردن غذای ناسالم گردد و مسئله اضافه وزن بچه ها را پیچیده تر کند. مسائل مربوط به اعتماد به نفس پایین و تصویر بدنی که کودک از خود دارد نیز می تواند منجر به ایجاد چرخه مضری گردد که اضافه وزن بچه ها را تشدید خواهد نمود.
مصرف داروهای خاص
بعضی از داروهای تجویزی می توانند خطر اضافه وزن را افزایش دهند. این داروها شامل پردنیزون، لیتیوم، آمی تریپتیلین، پاروکستین (پاکسیل)، گاباپنتین (نورونتین، گرالیس، هوریزانت)، پروپرانولول (ایندرال LA، همانژول)، کوتیاپین (سروکل)، کاربامازپین (کارباترول، تگرتول، سایرین)، مدروکسی پروژوئن استر می شوند.
ژن ها و هورمون ها
گاهی اوقات، تغییرات در بعضی ژن ها می تواند در اضافه وزن بچه ها نقش داشته باشد. شرایط مرتبط با هورمون ها و بسیاری از فرایندهای دیگر که در داخل بدن اتفاق میفتند نیز همین تأثیر را خواهند داشت.
عوارض اضافه وزن بچه ها
اضافه وزن در دوران کودکی اغلب باعث ایجاد نگرانی هایی برای سلامت کودک و شرایطی می گردد که به عنوان عوارض شناخته می شوند. این عوارض می توانند بر سلامت جسمی، اجتماعی و روانی کودک تأثیر بگذارند.
عوارض جسمی
عوارض جسمی اضافه وزن بچه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دیابت نوع 2: این شرایط طولانی مدت بر نحوه استفاده بدن از قند که گلوکز نیز نامیده می گردد، تأثیر می گذارد. چاقی و سبک زندگی غیر فعال خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
- کلسترول بالا و فشار خون بالا: یک رژیم غذایی نامناسب می تواند باعث یک یا هر دوی این شرایط گردد. کلسترول بالا و فشار خون بالا در ایجاد پلاک در رگ ها نقش دارد. تجمع این پلاک ها می تواند باعث تنگ شدن و سخت شدن شریان ها شده و ممکن است در آینده منجر به حمله قلبی یا سکته گردد.
- درد مفاصل: اضافه وزن باعث فشار بیشتری روی باسن و زانو می گردد. اضافه وزن بچه ها می تواند باعث درد و گاهی آسیب در لگن، زانو و کمر گردد.
- شرایط تنفسی: آسم در بچه های که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می گردد. بعلاوه این بچه ها بیشتر در معرض ابتلا به آپنه انسدادی یا وقفه تنفسی خواب هستند. آپنه انسدادی خواب می تواند یک شرایط جدی باشد که در آن تنفس چندین بار در طول خواب متوقف و دوباره آغاز می گردد.
- بیماری استئاتوز کبدی مرتبط با اختلال متابولیک: این شرایط باعث ایجاد رسوبات چربی در کبد می گردد. این بیماری معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی نماید اما می تواند منجر به زخم و آسیب کبدی گردد. این بیماری قبلاً به عنوان بیماری کبد چرب غیر الکلی شناخته می شد.
خواندنی ها
مهارت های آشپزی که هر کودکی می تواند یاد بگیرد
عوارض اجتماعی و سلامت روان
بچه های که اضافه وزن دارند ممکن است مورد آزار و اذیت همسالان خود قرار بگیرند. در نتیجه ممکن است عزت نفس خود را از دست بدهند. بعلاوه خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن در این بچه ها بیشتر است.
چگونه از اضافه وزن بچه ها جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از اضافه وزن بچه ها، این اقدامات را انجام دهید:
- رفتارهای سالم را الگوسازی کنید: تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را به یک عادت خانوادگی تبدیل کنید. به این ترتیب، همه ی اعضای خانواده سود خواهند برد. بهتر است که کودک شما حداقل پنج روز در هفته روزی یک ساعت فعالیت بدنی داشته باشد.
- هر روز مقدار متعادلی از وعده های غذایی مصرف کنید: برای مصرف یک وعده غذایی متعادل، فضای غذا را در بشقاب در نظر بگیرید. میوه ها و سبزیجات باید نیمی از بشقاب را اشغال نمایند. غلات و حبوبات، برنج و ماکارونی باید یک چهارم بشقاب را اشغال نمایند. پروتئین هایی مانند گوشت بدون چربی، مرغ، غذاهای دریایی و عدس نیز باید یک چهارم دیگر بشقاب را اشغال نمایند. بین وعده های غذایی، میان وعده هایی داشته باشید که دارای مواد مغذی فراوان و قند، چربی اشباع شده و سدیم هستند. میان وعده های متعادل مانند ماست با انواع توت ها، میوه ها، آجیل و غلات کامل است. در هنگام ترکیب غذاهای مختلف، خلاقیت به خرج دهید.
- به مصرف غذاهای تازه ادامه دهید: ممکن است کودک شما غذای سالم تازهی را دوست نداشته باشد اما اگر دوباره آن غذا را برای او تهیه کنید، ممکن است به مرور زمان لذت بردن از آن را یاد بگیرد.
- تعادل را در مصرف غذاهای نه چندان سالم رعایت کنید: بعضی از غذاها مانند فست فود، کلوچه و چیپس خوش طعم هستند اما تغذیه چندانی ندارند. بعلاوه بسیاری از این غذاهای ناسالم دارای سطوح بالایی از چربی اشباع شده، سدیم یا قند اضافه شده هستند. نوشیدنی های شیرین و آب میوه ها نیز قند زیاد و مواد مغذی کمی دارند. برای بچه ها خود شرح دهید که می توانند از این غذاهای خوش طعم فقط در مواقعی خاص مانند جشن تولد لذت ببرند اما به آنها شرح دهید که غذاهای ناسالم، حاوی انرژی فراوری شده به وسیله غذاهای مغذی نیستند. غذاهای ناسالم را از فهرست مواد غذایی خارج کنید.
- اوقات فراغت دیجیتالی کودک را محدود کنید: اجازه ندهید خانواده تان هنگام صرف غذا تلویزیون دیدن نمایند و از اعضای خانواده بخواهید تلفن ها و تبلت ها را کنار بگذارند. از آن جایی که احتمالاً فرزندتان در زمان های دیگر از گوشی یا کامپیوتر استفاده می نماید، به معین محدودیت زمانی استفاده از آن ها فکر کنید که همه افراد خانه از آن پیروی می نمایند. بچه ها را تشویق کنید تا با انجام کارهای پرتحرک سرگرم شوند.
- برای کودک پاداش به غیر از غذا پاداش دیگری در نظر بگیرید: سعی کنید برای پاداش رفتار خوب به فرزندتان وعده تنقلات ندهید. به جای آن یک فعالیت سرگرم نماینده پیشنهاد دهید. به عنوان مثال می توان یک بازی با او انجام داد یا او را به پارک یا باغ وحش برد.
- مطمئن شوید که کودک شما به مقدار کافی می خوابد: خواب کم خطر اضافه وزن را افزایش می دهد. مقدار خواب مورد احتیاج بچه ها به سن آن ها بستگی دارد. به عنوان مثال، بچه ها 6 تا 12 ساله به 9 تا 12 ساعت خواب در روز احتیاج دارند. نوجوانان 13 تا 18 ساله نیز به 8 تا 10 ساعت زمان برای خواب احتیاج دارند. سعی کنید به فرزندتان یاری کنید هر روز در ساعات معینی بخوابد و بیدار گردد.
- به کودک خود شیر بدهید: شیر دادن به نوزاد از بدو تولد تا 6 ماهگی ممکن است خطر اضافه وزن را در مراحل بعدی زندگی کاهش دهد.
- حداقل سالی یک بار کودک را برای معاینه نزد پزشک ببرید: پزشک در طول معاینه، قد و وزن کودک شما را مقدار گیری نموده و BMI او را معین می نماید. اگر BMI فرزند شما در طول یک سال به مقدار زیادی افزایش یابد، ممکن است در معرض خطر اضافه وزن باشد.
کلام آخر
همواره به یاد داشته باشید که اضافه وزن و چاقی قابل درمان است و با توجه به تعداد بچه های که در سراسر دنیا مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تشخیص داده شده اند، مطمئناً شما در مبارزه با آن تنها نیستید. حتی از دست دادن مقدار کمی مثلاً 3٪ یا بیشتر از وزن اصلی بدن و حفظ آن برای مادام العمر، می تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به عوارض مرتبط با چاقی مانند دیابت و بیماری قلبی را در آینده کاهش دهد.
اجرای برنامه ای به منظور یاری به فرزندتان برای مقابله با چاقی و در نهایت غلبه بر آن به فداکاری و صبر فراوان احتیاج دارد. رعایت این برنامه در درازمدت نتیجه زیادی خواهد داشت و مسیری را برای آینده ای بهتر و سالم تر برای فرزندتان معین می نماید.
منابع: verywellhealth , mayoclinic , mayoclinic
منبع: دیجیکالا مگ