آنالیز دلایل ناتوانی در سیاست گذاری صحیح فضای سایبر - تور ایران

احسان کیان خواه به عنوان ارائه دهنده نظریه اکتشاف مؤلفه های ماهوی فضای سایبر، به تبیین آن پرداخت و با بیان اینکه مؤلفه های فضای سایبر در بالاترین سطح و درجه پیچیدگی، عوالم سایبری را ایجاد می نمایند، گفت: با این خوانش دقیق از فضای سایبر، قدرت سایبری قابل درک است. قدرت سایبری، توان و اراده ای است که می توان عالم سایبری خلق کند. یعنی تحقق قدرت سایبری در توان ساخت زیرساخت، پلتفرم، فرهنگ و سبک زندگی مبتنی بر سایبر پایدار است.

وی گفت: از ابتدای هزاره سوم میلادی، دنیا و عالم نوینی با سرعت اعجاب انگیز در حال شکل گیری است. آن چنان امواج این فضا آنی، سهمگین و مجذوب کننده است که احساس غوطه ور شدن و احاطه کامل آن بر همه شئونات زندگی قابل ادراک و فهم نیست. فرایند شکل گیری و رشد سریع فضای سایبر، مفاهیم عرصه زندگی را به سمت تغییر ماهوی در مفهوم و کاربرد، سوق داده است.

این پژوهشگر ادامه داد: تلقی از هویت، فرهنگ، حکمرانی، روابط و تعاملات خصوصی و گروهی در حال تغییر است. آینده ای که از فضای سایبر ترسیم شده است، با دستاوردهای کنونی فاصله زیادی دارد. اینترنت چیزها (اشیا) در پی اتصال هر چیز، در هر مکان و زمان به شبکه است. این اتصال همه چیز و قابلیت های واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی که در حال شخصیت سازی سایبری از مفاهیم حقیقی و مجازی در تلفیق با دنیای واقعی هستند، عالمی را تصویر خواهند کرد که بسیار بزرگ تر از عالم واقعی پیرامونی ما است.

وی با بیان اینکه فضای ابری، داده بزرگ، داده کاوی، اینترنت چیزها، اینترنت انسان ها و اینترنت دانش ها، دنیای مخلوط و پیوسته را رقم خواهد زد، به این سوال پاسخ داد که مؤلفه های ذاتی و ماهوی فضای سایبر چیست و گفت: اساساً مدل سازی برای یاری به درک و فهم دقیق یک پدیده یا موضوع مورد آنالیز است. وقتی مدل، توصیف نماینده پدیده ای باشد، برای اکتشاف عناصر تشکیل دهنده پدیده، احتیاج به ماهیت شناسی است. شناخت است که لوازم راهبری آگاهانه را فراهم می آورد، تا شناخت به صورت دقیق حاصل نگردد، نمی توان راهبری دقیقی را ترسیم کرد. برای پدیده هایی که رشد و توسعه مستمر دارند، احتیاج به شناخت، مستمر لازم و ضروری است.

کیان خواه تاکید نمود: تعاریف متعدد و گوناگونی از فضای سایبر ارائه شده است. اما تعاریف از وجوه مختلفی به توصیف سایبر پرداخته اند که دربردارنده همه ابعاد فضای سایبر نیست. این ناتوانی در تعریف صحیح و در اصل اکتشاف مؤلفه های ماهوی موجب ناتوانی در سیاست گذاری صحیح فضای سایبر شده است. لذا مسئله این کرسی، فهم دقیق مؤلفه های ماهوی و ذاتی این فضا است تا پایه ای برای سیاست گذاری و مدیریت سایبر شکل بگیرد.

وی گفت: بر اساس نتایج نظریه ارائه شده، فضای سایبر دارای سه ساحت کالبَد، مناسبات و حاکمیت است که هرکدام دارای سه مؤلفه زیرساخت ارتباطاتی، رایانش و داده برای ساحت کالبَد، تعاملات، زیست و هویت برای ساحت مناسبات و استانداردسازی، هنجارسازی و راهنمایی و کنترل برای ساحت حاکمیت است.

این پژوهشگر ادامه داد: مؤلفه های ساحت های کالبد و مناسبات دارای ترتّب نسبت به یکدیگر هستند. یعنی تحقق مؤلفه رایانش به تحقق ارتباطات وابسته است و تحقق مؤلفه هویت به تحقق زیست پایدار است. از طرفی در ساحت حاکمیت، مؤلفه استانداردسازی مرتبط با ساحت کالبد است و مؤلفه هنجار سازی مرتبط با ساحت مناسبات است. مؤلفه کنترل و راهنمایی نیز با دو مؤلفه دیگر ساحت حاکمیت مرتبط است.

وی افزود: این مدل درعین حال که بیانگر مؤلفه های تشکیل دهنده فضای سایبر است، نحوه شکل گیری عالم سایبری و به تعبیر دقیق عوالم سایبر را در آینده معین می نماید.

از نظر دکتر کیان خواه، مؤلفه های فضای سایبر در بالاترین سطح و درجه پیچیدگی، عوالم سایبری را ایجاد می نمایند. با این خوانش دقیق از فضای سایبر، قدرت سایبری قابل درک است. قدرت سایبری، توان و اراده ای است که می توان عالم سایبری خلق کند.

وی ماهیت شناسی را درک عناصر اصلی سازنده پدیده مطرح نمود و گفت: وقتی مؤلفه های کلیدی یک پدیده اکتشاف می گردد در حقیقت هم بیان جنس است و هم بیان فصل آن با سایبر پدیده هاست. به این معنا که اگر از تعاملات در ساحت مناسبات سایبر سخن گفته می گردد، فصل این تعاملات با سایر تعاملات اجتماعی فناور پایه بودن آن است. در الگوی ماهوی ارائه شده، داده به وسیله تعاملات به زیست می رسد یا هویت به وسیله زیست محقق می گردد.

این پژوهشگر با بیان اینکه تبیین جایگاه قدرت سایبری نیز، یکی از وجوه اساسی تمایز این تحقیق است، ادامه داد: زیرا به زعم این نظریه قدرت سایبری، یعنی قدرت عالم سازی در پهنه و گستره سایبر است. البته مفهوم قدرت، در ادبیات فلسفی، مفهومی مشکک است یعنی دارای مفهومی طیفی است. لذا در همه مراتب مفهوم قدرت وجود دارد و اعلام مراتب قدرت امکان ایجاد و توسعه قدرت سایبری است.

به گفته وی، روش احصاء این مدل ماهوی، ترکیبی از روش قیاسی-استقرایی و تحلیل محتوای تعاریف است. یعنی در یک گام تعاریف متفاوت و متعدد فضای سایبر تحلیل محتوای کیفی شده و محورهای اصلی احصاء شده است. در اقدام موازی اول موضوعات سایبر بر اساس چارچوب علل اربعه افراز شده و سپس ادبیات مرتبط با هر حوزه جمع آوری و تحلیل محتوای کیفی اجرا شده است. در نهایت با ترکیب نتایج احصاء شده مدل و سازه سایبر ترسیم شده و با مراجعه به خبرگان تأیید گرفته شده است.

در ادامه این نشست دبیر علمی جلسه، نکاتی در خصوص نحوه ماهیت شناسی و تطابق ماهیت شناسی با آنچه فلسفه باید باشد بیان کرد.

دکتر نجف پور ناقد کرسی نیز با بیان مشی نوآورانه تحقیق در بومی سازی مفاهیم سایبری گفت: یک اشکال اساسی در رویکردهای مهندسی به مسئله هستی شناسی، عدم توجه به لوازم فلسفی ماهیت شناسی و هستی شناسی است.

وی گفت: آنچه ارائه شد نه ماهیت شناسی فضای سایبر، بلکه ترسیم الگوی مفهومی فضای سایبر است. از طرفی روابط میان اجزا معین نیست، مثلاً رابطه مستقیم سطح رایانش و زیست ضروری است، معین گردد. در بحث مراتب تحقق فضای سایبر، قدرت، بین ابزار و فرهنگ قرار می گیرد و باید لایه مالی و اجتماعی هم به این مراتب افزوده گردد.